Zrzeczenie się dziedziczenia oraz odrzucenie spadku to pojęcia często mylone w prawie spadkowym. Czym jednak się różnią i w jakich okolicznościach można z nich skorzystać?
Zdarza się, że członkowie rodziny nie chcą po sobie dziedziczyć żadnego spadku. Jeśli dana osoba nie chce stać się spadkobiercą, wcale nie musi czekać aż do śmierci spadkodawcy, aby odrzucić jego spadek. Istnieje możliwość zrzeczenia się dziedziczenia, która występuje poprzez zawarcie stosownej umowy jeszcze za życia przyszłego spadkodawcy.
Zgodnie z treścią art. 1048 Kodeksu Cywilnego, spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zrzeczenie się dziedziczenia można stosować wyłącznie względem spadkobierców ustawowych – nie jest to dopuszczalne w przypadku spadkobierców testamentowych. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że ustalono inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia zostają wyłączeni od dziedziczenia tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.
Odrzucenie spadku może nastąpić natomiast dopiero po śmierci spadkodawcy – jest to główny aspekt odróżniający je od zrzeczenia się dziedziczenia. Odrzucenie może przy tym dotyczyć zarówno spadku przypadającego z mocy ustawy, jak i spadku przypadającego na podstawie pozostawionego testamentu. Odrzucenie spadku jest czynnością jednostronną, stąd nie wymaga dla swej ważności zawierania żadnych umów z inną osobą, w tym z innym spadkobiercą lub wykonawcą testamentu.
Odrzucić spadek można albo przez złożenie stosownego oświadczenia przed wybranym notariuszem, albo przed Sądem Rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Odrzucenie może nastąpić tylko w przypadku, w którym nie upłynął jeszcze 6-miesięczny termin liczony od dnia, gdy dana osoba dowiedziała się o tym, że została powołana do spadku.
Zarówno zrzeczenie się dziedziczenia, jak i odrzucenie spadku skutkuje nieprzyjęciem majątku przez spadkobiercę. Istnieją między nimi jednak pewne różnice. Zrzeczenie się dziedziczenia jest umową dwustronną między spadkodawcą a spadkobiercą i jest podpisywana za życia spadkodawcy. Natomiast odrzucenie spadku jest czynnością jednostronną i jest dokonywane przez spadkobiorcę po śmierci spadkodawcy. W przypadku zrzeczenia się dziedziczenia, podpisaną w tej sprawie umowę w formie aktu notarialnego można rozwiązać. Jednak odrzucenie spadku jest decyzją nieodwołalną. Odrzucenie spadku powoduje, że prawo do dziedziczenia przechodzi na zstępnych odrzucającego spadek, natomiast zrzeczenie się dziedziczenia pozbawia spadku również zstępnych spadkobiercy, chyba że w umowie zastrzeżono inaczej.