Niejednokrotnie zdarza się mylenie kary pozbawienia wolności z karą ograniczenia wolności. Nie wszyscy wiedzą też, czym jest warunkowe zawieszenie wykonywania kary oraz do czego się odnosi. W poniższym artykule postaramy się wyjaśnić kwestie problematyczne oraz rozwiać potencjalne wątpliwości.
Słowem wstępu: obydwie kary (pozbawienia i ograniczenia wolności) znajdują się w kodeksie karnym w katalogu kar (art. 32 k.k.).
Kara ograniczenia wolności
Kara ograniczenia wolności ostała wprowadzona w kodeksie karnym z 1969 roku jako środek zwalczający drobną i średnią przestępczość, który byłby dla sprawcy dolegliwy, ale nie łączyłby się z pozbawieniem go wolności. Pierwowzorem dla tej kary była praca poprawcza.
W 1997 roku przepis regulujący ograniczenie wolności został gruntowanie znowelizowany, ponieważ było do niego wiele zastrzeżeń.
Aktualnie na treść kary ograniczenia wolności składają się dwa stałe elementy (art. 34 par 2 k.k.):
- Zakaz zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu.
- Obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.
Wymierzając tego rodzaju karę sąd może orzec dodatkowe obowiązki wymienione w art. 34 par 3 kk.
Kara ograniczenie wolności występuje alternatywnie do kary pozbawienia wolności i nie jest tym samym co osadzenie w zakładzie karnym. Nowelizacją z 2015 roku umożliwiono jednak orzekanie jednocześnie obydwu tych kar (krótkie pozbawienie wolności i ograniczenie wolności) według warunków określonych w art. 37b k.k. (w pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej).
Od kary ograniczenia wolności można się uchylać, czyli naruszać nałożone obowiązki. Jeśli skazany się uchyla to sąd zarządza wykonanie zastępczej kary – czyli pozbawienia wolności.
Kara pozbawienia wolności
W latach 70 i 80 XX w. kary pozbawienia wolności były powszechne i bardzo represyjne. Mocno przyczyniały się też do zwiększenia recydywy (czyli ponownego popełniania przestępstw przez tę samą osobę).
Dlatego przy nowelizacji kodeksu w 1997 roku podkreślano, że pozbawienie wolności, odczuwane jest jako zbyt dolegliwe (pojawił się też wniosek, że pozbawienie wolności ma zerową wartość resocjalizacyjną) i zmusza tym samym ustawodawców i prawników do ograniczenia stosowania tej kary, na rzecz kar wolnościowych (np. ograniczenie wolności).
Kara pozbawienia wolności stosowana jest przy najcięższych rodzajach przestępstw i polega na osadzeniu skazanego w zakładzie karnym.
W aktualnym kodeksie karnym, w katalogu kar, pozbawienie wolności znajduje się dopiero na trzecim miejscu, co ma wskazywać na inne, priorytetowe sposoby wymierzania kar.
Kara pozbawienia wolności występuje w Kodeksie karnym w trzech rodzajach:
- Kara pozbawienia wolności z art. 32 pkt 3 k.k. – tzw. terminowa trwa od 1 miesiąca do 15 lat
- Kara 25 lat pozbawienia wolności
- Kara dożywotniego pozbawienia wolności
Warunkowe zawieszenie wykonania kary.
Jest to rodzaj środka związanego z poddaniem sprawcy próbie tzw. probacja.
Stosowany jest do kary pozbawienia wolności.
Polega na orzeczeniu przez sąd kary za popełnione przestępstwo z warunkowym zawieszeniem jego wykonywania na okres próby, jeśli jest to wystarczające do osiągnięcia celów penalnych.
Podstawą stosowania tego środka jest pozytywna prognoza kryminologiczna, która zakłada, że sprawca nie złamie prawa po raz drugi. Sprawca otrzymuje szansę, że kara nie zostanie wykonana, jeśli będzie przestrzegał nałożonych przez sąd warunków.
Zmianą przepisów z 2015 r. było wzmocnienie instytucji warunkowego zawieszenia kary i ograniczenie jej stosowania wyłącznie do kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze do roku.
Przesłanki które umożliwiają stosowanie warunkowego zawieszenia kary (muszą wystąpić łącznie, czyli wszystkie na raz):
- Kara pozbawienia wolności nie przekracza roku.
- Sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności.
- Istnieje pozytywna prognoza kryminologiczna.
Obok orzeczenia warunkowego zawieszenia kary sąd może orzec dodatkowe obowiązki określone w art. 72 kk.