W przestrzeni publicznej coraz częściej i coraz więcej mówi się o wykorzystywaniu rozmaitych technologii w celu podsłuchiwania prominentnych ludzi polityki, celebrytów czy zwykłych obywateli. Czy podsłuchiwanie oraz nagrywanie rozmów jest legalne oraz czy zebrane materiały mogą być wykorzystywane w postępowaniu karnym, cywilnym albo w innych celach?
Najważniejszą kwestią jest to, czy nagrania zostały sporządzone z podrzuconego podsłuchu i dotyczą rozmowy, w której nie uczestniczyliśmy, czy też nagraliśmy rozmowę, w której braliśmy udział.
Nagrywanie rozmów, w których nie uczestniczymy
Jeżeli rejestrujemy rozmowę, w której nie uczestniczymy, takie działanie zawsze będzie nielegalne i będzie nas narażać na odpowiedzialność karną. Nie ma przy ty znaczenia, czy podsłuch został założony przez nas samodzielnie, czy przez detektywa w ramach zleconych mu czynności. Zgodnie z art. 267 Kodeksu karnego:
- Kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do informacji dla niego nieprzeznaczonej, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do sieci telekomunikacyjnej lub przełamując albo omijając elektroniczne, magnetyczne, informatyczne lub inne szczególne jej zabezpieczenie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
- Tej samej karze podlega, kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do całości lub części systemu informatycznego.
- Tej samej karze podlega, kto w celu uzyskania informacji, do której nie jest uprawniony, zakłada lub posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem lub oprogramowaniem.
- Także tej samej karze podlega, kto informację uzyskaną w sposób określony w § 1–3 ujawnia innej osobie. § 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 1–4 następuje na wniosek pokrzywdzonego”.
Nagrywanie rozmów, w których uczestniczymy
Jeżeli prowadzimy z kimś rozmowę, mamy prawo wszystko dokumentować za pomocą chociażby dyktafonu. Nie grozi nam za to odpowiedzialność karna. Jeżeli wykorzystamy nasze nagranie może nam jednak grozić pozew cywilny ze strony osoby, która została nagrana. Zgodnie z art. 47 Konstytucji „każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym”. Potwierdza to także Kodeks cywilny w przepisie art. 23, który stanowi, że dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”.
Konsekwencje wykorzystania zarejestrowanej rozmowy, w której uczestniczyliśmy nie są jednak tak oczywiste, jak w wypadku nagrywania rozmów, w których nie braliśmy udziału. Każda sprawa wykorzystania nagranej w ten sposób rozmowy, będzie analizowana przez sąd, o ile druga strona nas pozwie. Jeżeli nagrywając rozmowę, chcieliśmy zabezpieczyć swoje interesy albo poszukiwać dowodów, których w inny sposób nie można było uzyskać, jest duża szansa, że sąd tego typu pozew oddali. Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, jeżeli jest taka możliwość, warto podczas spotkania poinformować, że zamierza się je nagrywać, oraz zapytać o zgodę. Gdy ją uzyskamy, będziemy mieli czystą sytuację.
Podsumowując – jeżeli korzystamy z podsłuchu, za jego założenie grozi nam odpowiedzialność karna, możliwe jest także dodatkowo wytoczenie procesu cywilnego przez osobę, którą podsłuchiwaliśmy. Jeżeli uczestniczymy w danej rozmowie i ją nagrywamy, nie będzie nam grozić odpowiedzialność karna, możemy obawiać się jedynie wytoczenia pozwu na drodze postępowania cywilnego za naruszenie dóbr osobistych.
Kto może podsłuchiwać legalnie?
Istnieją dwie przewidziane prawem sytuacje, kiedy podsłuch jest legalny.
Pierwsza dotyczy podsłuchu procesowego po wszczęciu postępowania karnego. Wnioskuje o niego prokurator, a sąd decyduje, czy się na podsłuch zgadza. Jest on stosowany przy najcięższych przestępstwach, takich jak zabójstwo, uprowadzenie, wymuszenie okupu, zamach na państwo, fałszowanie lub obrót fałszywymi pieniędzmi, produkcja i handel narkotykami. Taki podsłuch może być założony w celu zebrania dowodów, ale także w celach prewencyjnych – aby zapobiec danemu przestępstwu.
Druga sytuacja dotyczy podsłuchu w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych i należy do katalogu niejawnych działań, może być stosowany przez Policję, Straż Graniczną, ABW, AW, SKW, SWW, CBA i KAS na podstawie ustawy policyjnej i przepisów organizacyjnych każdej ze służb.