Ochrona międzynarodowa to koncepcja i procedura, którą mogą zostać objęte osoby uciekające ze swojego kraju pochodzenia z powodu na obawę przed prześladowaniem lub z uwagi na realne ryzyko doznania dużej krzywdy.
W związku z powyższym uciekający przed konfliktem obywatele Ukrainy kwalifikują się do objęcia ochroną międzynarodową i mogą składać wnioski o jej udzielenie. Jednak, zdaniem wielu prawników, instytucja ta powinna być „ostatnią deską ratunku”.
Niewątpliwie objęcie ochroną międzynarodową posiada pewne zalety. Trzeba jednak mieć na uwadze również wady w kontekście specustawy i możliwości, które daje ona uchodźcom z Ukrainy. Zalety specustawy wydają się być dyskwalifikujące wobec wad ochrony międzynarodowej. Na co na pewno należy zwrócić uwagę:
- przez 6 miesięcy po złożeniu wniosku o ochronę międzynarodową nie można pracować;
- nie jest się objętym ochroną ze specustawy;
- nie można wrócić do Ukrainy;
- trzeba oddać paszport do depozytu;
- w przypadku cofnięcia wniosku lub wydania decyzji odmownej wydawane jest zobowiązanie do powrotu (w tym wypadku powrotu na teren Ukrainy).
- procedura udzielania ochrony międzynarodowej powinna trwać do 6 miesięcy. Według danych sprzed konfliktu zbrojnego na Ukrainie rzeczywisty czas oczekiwania wynosił ok. 14 miesięcy. Należy spodziewać się, że w związku z wzrastającą liczbą wniosków czas ten ulegnie wydłużeniu.
Nie trudno wyobrazić sobie dokuczliwość tych warunków, chociaż w sytuacji gdy są one jedynym rozwiązaniem pozostają do rozważenia.
Przede wszystkim należy pamiętać, że w trakcie procedury udzielania ochrony międzynarodowej, osoby, które złożyły wniosek, nie będą mogły pracować w Polsce przez pierwsze 6 miesięcy i nie będą mogły wyjechać z Polski.
Status uchodźcy, a ochrona uzupełniająca oraz składanie wniosku.
Status uchodźcy i ochrona uzupełniająca są dwoma rodzajami ochrony międzynarodowej. Urząd przydzielający taki status bada możliwość udzielenia obydwu tych rodzajów w ramach tej samej procedury. Wystarczy więc złożyć jeden wspólny wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej.
Status uchodźcy
Jest on nadawany gdy osoba składająca wniosek o jego udzielenie ma uzasadnioną obawę przed prześladowaniem w kraju pochodzenia i nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju.
Ochrona uzupełniająca
Udziela się jej osobom, które nie spełniają warunków do nadania statusu uchodźcy, ale powrót do kraju pochodzenia może narazić je na realne ryzyko dużej krzywdy. Krzywdę tę rozumie się jako:
- orzeczenie kary śmierci;
- wykonanie egzekucji;
- tortury;
- poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia, które wynikają z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej.
Składanie wniosku
Wniosek należy składać osobiście:
- Podczas wjazdu na teren Polski w czasie kontroli granicznej
- Podczas pobytu na terytorium Polski – w dowolnym oddziale Straży Granicznej
Jeśli składany wniosek ma też dotyczyć innych osób (małżonka, małoletnich dzieci), osoby te muszą być obecne podczas składania wniosku. Natomiast złożenie wniosku w imieniu małżonka i jego małoletniego dziecka wymaga pisemnej zgody małżonka.
Gdy mamy do czynienia z osobą małoletnią (dzieckiem), która znajduje się na terytorium Polski bez opieki, wniosek o ochronę międzynarodową składa w jego imieniu kurator lub przedstawiciel organizacji międzynarodowej/pozarządowej.
Opłata przy składaniu wniosku nie jest pobierana.
Po złożeniu wniosku
Po złożeniu wniosku osoba go składająca może starać się o otrzymanie pomocy socjalnej, świadczenia pieniężnego i opieki medycznej.
Udzielana pomoc zależy od tego, czy osoba starająca się o ochronę międzynarodową przebywa w ośrodku recepcyjnym, czy w innym miejscu.
Ośrodki recepcyjne podlegają Urzędowi do Spraw Cudzoziemców i można być do nich skierowanym po złożeniu wniosku. Straż Graniczna przyjmująca wniosek o ochronę międzynarodową udziela informacji o adresie ośrodka, w którym należy stawić się w ciągu 2 dni. W ośrodku tym przechodzi się też badania lekarskie.
Uprawnienia po udzieleniu ochrony międzynarodowej
Ogólne: Po otrzymaniu ochrony międzynarodowej otrzymuje się zezwolenie na pobyt w Polsce. Ponadto dostaje się wsparcie informacyjne oraz pomoc specjalistyczną (np. prawną, psychologiczną).
Praca: Otrzymuje się dostęp do rynku pracy bez zezwolenia na pracę i prawo do prowadzenia działalności gospodarczej na takich zasadach jak obywatele polscy oraz możliwość zarejestrowania się jako osoba bezrobotna.
Świadczenia: Objęcie ochroną międzynarodową pozwala też na ubieganie się o lokal socjalny oraz korzystanie z pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych.