Czy odzyskanie długu po śmierci dłużnika jest możliwe?
Wielu wierzycieli tkwi w przekonaniu, że po śmierci dłużnika zamyka się możność dochodzenia spłaty zaległych długów, w wyniku czego zaprzestają oni działań zmierzających do odzyskania należnych środków pieniężnych. Jest to mylne przekonanie, ponieważ odzyskanie długów po śmierci nierzetelnego kontrahenta jest nadal możliwe.
Zgodnie z art. 922 k.p.c. obowiązki regulowania niespłaconych długów spadkodawcy z chwilą jego śmierci przechodzą na jego spadkobierców.
W świetle prawa spadkobierca w ciągu 6 miesięcy od dnia w którym dowiedział się o powołaniu do spadku powinien złożyć oświadczenie przed sądem, bądź notariuszem o jego odrzuceniu lub przyjęciu. Z przyjęciem spadku wiąże się nie tylko przejęcie praw, ale również obowiązków spadkodawcy. Następca prawny ma możliwość przyjęcia spadku z ograniczeniem w sferze odpowiedzialności za długi spadkowe. To od sposobu przyjęcia spadku zależy czy wierzyciel będzie miał szansę na odzyskanie całości należności. Przyjęcie spadku wprost wiąże się z odpowiedzialnością za długi w całości. Jednak istnieje możliwość przyjęci masy spadkowej z dobrodziejstwem inwentarza, co ogranicza odpowiedzialność tylko do wysokości aktywów wchodzących w skład spadku.
Aby skutecznie dochodzić zaspokojenia długów po śmierci dłużnika, wierzyciel powinien powziąć informację na temat spadkobierców zmarłego. W tym celu wierzyciel może złożyć zapytanie do właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania sądu rejonowego. Wiąże się to z uzyskaniem informacji czy zostało wszczęte i zakończone postępowanie spadkowe wobec zmarłego. W przypadku pozytywnej odpowiedzi można złożyć wniosek o przyłączenie się do toczącego postępowania spadkowego, bądź po jego zakończeniu wystąpić o wydanie odpisu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Jeśli do nabycia spadku doszło na drodze pozasądowej wierzyciel również ma możliwość sprawdzenia tego za pomocą Rejestru Aktów Poświadczenia Dziedziczenia.
W przypadku braku dokumentacji wykazującej następców prawnych zmarłego dłużnika wierzycielowi przysługuje prawo do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa się do sądu właściwego dla miejsca, w którym spadkodawca ostatnio stale zamieszkiwał. Co do zasady stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, czyli od śmierci spadkodawcy. Przed wskazanym terminem wystąpienie możliwe jest, gdy wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Wierzyciel musi wykazać interes prawny. W celu jego wykazania powinien złożyć dokumentację, z której wynika zobowiązanie.
Po uzyskaniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, sposób dalszego działania wierzyciela zależy od etapu postępowania, na którym doszło do śmierci dłużnika.
Śmierć dłużnika przed wszczęciem postępowania o zapłatę
Jeśli wierzyciel dysponuje już prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, może wystąpić z pozwem o zapłatę przeciwko spadkobiercom.
Po uzyskaniu w postępowaniu sądowym prawomocnego nakazu zapłaty lub wyroku wierzyciel może skierować do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji celem ostatecznego odzyskania należności.
Śmierć dłużnika w toku sprawy o zapłatę
Sąd z urzędu zawiesza postępowanie w razie śmierci strony, ze skutkiem od chwili zgonu. Postępowanie zostaje podjęte dopiero z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego, bądź ustanowienia kuratora spadku.
Śmierć dłużnika po wydaniu wyroku, ale przed złożeniem wniosku egzekucyjnego
W przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego przeciwko zmarłemu komornik sądowy umorzy postępowanie. W celu odzyskania należności od następców prawnych dłużnika w drodze egzekucji komorniczej należy uzyskać klauzulę wykonalności wobec spadkobierców. Jeśli dłużnik zmarł po powstaniu tytułu egzekucyjnego, przejście obowiązków na spadkobierców wykazuje się za pomocą postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia. Posiadając powyższe dokumenty wierzyciel może uzyskać klauzulę wykonalności na spadkobierców i od razu wszcząć przeciwko nim egzekucję, jeśli dobrowolnie nie spłacą długu.
Śmierć dłużnika w toku egzekucji
W przypadku śmierci dłużnika w toku postępowania egzekucyjnego komornik wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania z urzędu. Zgodnie ze wskazanym przepisem postępowanie podejmuje się z udziałem spadkobierców zmarłego. Ustawodawca nie wymaga od wierzyciela nadania klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercom dłużnika. Wnioskodawca powinien jednak wykazać prawomocne postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia. Złożenie ww. dokumentów ograniczone zostało w czasie. W ciągu 6 miesięcy od dnia zawieszenia postępowania wierzyciel musi podjąć postępowanie egzekucyjne z udziałem spadkobierców. Jeśli wierzyciel tego nie zrobi, komornik postępowanie umorzy.